OV Info:

Elektrische bussen

Elektrische bussen zijn er al behoorlijk lang. Hier in Nederland en ook in het buitenland kennen we ze vaak van de trolleybussen in Arnhem. Dat is een mooie vorm van elektrisch rijden, en zoals de bedoeling is gaan we daar gewoon mee door. Groot nadeel is alleen wel dat de investeringskosten in de bovenleiding erg duur is, en dat de bovenleiding niet praktisch is. Bussen kunnen niet of kort buiten de bovenleiding en zijn zodoende minder flexibel.

Bovenstaande redenen waren voor toenmalig wethouder Jan van Beckhoven in 2001 voldoende om eens na te denken, en zodoende een idee te smeden voor een andere oplossing. Hij ging hiervoor in gesprek met Arjan Heinen die met de technische ontwerpen kwam. Tevens kreeg Van Beckhoven het ook voor elkaar om bij Connexxion een bus te krijgen voor het project. Er werden flinke plannen gesmeed, en er zou een grote introductie komen. Helaas viel in 2004 de concessie in Apeldoorn voor Connexxion weg en hiermee ook het project. Gelukkig heeft ook Veolia, de nieuwe concessiehouder, willen investeren in het Whisper project. Veolia stelde hiervoor 4 bussen beschikbaar, en met geld van de provincie Gelderland, gemeente Apeldoorn, Veolia-Transport en e-Traction konden er 5 Whisper bussen gerealiseerd worden.

De toppunten van een elektrische bus zijn in vergelijking met een normale bus:

• 50% minder brandstofverbruik
• 90% minder geluid
• 50% lagere emissies
• 25% minder onderhoud

The Wheel

The Wheel is het hart van de bus. Anders dan standaard hybride bussen heeft the Whisper een directe aandrijving, die zorgt voor een puur elektrische overbrenging van energie op de achterwielen. The Wheel is daarmee een wielnaafmotor zonder reductie, een aandrijving waarbij geen mechanische overbrenging door versnellingsbak, differetieel of tandwielkasten aanwezig is tussen de motor en het achterwiel. The Wheel heeft geen as nodig die draait, maar bestaat uit twee aangedreven elektrische achterwielen. Hierdoor is de bus zeer onderhoudsvriendelijk.

The wheel

Hoge efficiëntie

The Wheel verspilt door zijn directe aandrijving nauwelijks energie. De efficiëntiegraad van the Wheel ligt op 95%! Dit is beduidend hoger dan de 65% bij de bussen met een conventionele aandrijving. Hierdoor wordt het afgegeven vermogen van de batterijen bijna volledig benut.

Meer trekkracht, minder storing

The Wheel is een permanent motor. Deze motor staat bekend om zijn hoge rendement en hoge koppel. Anders dan bij een normale bus, is het volle vermogen vanuit de stilstand beschikbaar!
De in wikkelkoppen ontstane warmte wordt via een koelwatercircuit afgevoerd. Verder zit de elektronica voor de aansturing in het achterwiel ingebouwd. Dat betekend minder bedrading en daarmee minder storingsgevoelig. Kortom, The Wheel scoort hoog op betrouwbaarheid.

Comfort chauffeur & passagier

Rijden met the Wheel is voor chauffeurs en passagiers een plezier. De bus is stiller en rustiger, 62 dB(A) tegen 78 dB(A) bij een conventionele stadsbus. Elektrische motoren hoeven niet te schakelen, waardoor het hinderlijk schokken over is.

Remmen = opladen

De elektrische remwerking zorgt bij het afremmen dat de stroom door de motor de andere kant oploopt. Hierdoor loopt de stroom als het ware terug naar de batterijen die daardoor weer worden bijgeladen. Op dat moment fungeert de elektromotor als generator om stroom op te wekken voor de batterijen. Alleen wanneer er acuut en krachtig afgeremd moet worden maakt the Wheel gebruik van remschijven.
The Whisper laadt zich ´s nachts op aan het gewone elektriciteitsnet. In 4 tot 5 uur zijn de battarijen weer vol en uitgebalanceerd, waarbij in Apeldoorn dankzij Eneco gebruik wordt gemaakt van duurzaam opgewekte stroom!

Extra stuurbekrachtiging

Door de werking van een stuursensor wordt in de bochten het buitenste wiel aangedreven. Dit versterkt het effect van de stuurbekrachtiging en is goed voor minder bandenslijtage.

6 jaar met een accu

De accu´s bestaan uit zogeheten Lithium-lon fosfaatbatterijen, zeer krachtige batterijen (12.8 V/130 Ah) die meer dan 2000 keer laadcycli aankunnen. In de praktijk betekent dat een levensduur van tenminste 6 jaar. Tijdens de kunnen de batterijen op ieder willekeurig moment bijgevoed worden door een aggregaat, bestaande uit een kleine verbrandingsmotor en een generator. De generator heeft een rendement van 85-90%, afhankelijk van het toerental van de motor. Het vermogen van een vol accupakket kan 130Ah bij 385V leveren, wat gelijk staat aan 50 kWh.

The Whisper

Alle bussen die door e-Traction zijn gemaakt maken gebruik van The Wheel. Zoals hierboven beschreven is dit een elektrische aandrijving die de achterwielen van de bus aandrijft. Voor The Whisper zoals die in Apeldoorn rijdt, is gebruik gemaakt van een extra dieselgenerator als krachtbron. De bussen krijgen een kleine dieselgenerator ingebouwd, die de elektriciteit opwekt en hiermee een batterij-pack oplaadt. Bij the Whisper wordt the Wheel aangedreven door de elektriciteit uit de batterijen. Voor dit project heeft Veolia-Transport de bussen 3788, 3808-3810 beschikbaar gesteld. Gelukkig zijn bij de concessieovername van Syntus in 2010 2 bussen meegegaan naar Syntus die ook heil in het project ziet, en met de 3788 en de 3810 gaat rijden in Apeldoorn. De 3808 en 3809 zijn naar Zweden gegaan om daar aan een ander project mee te doen.

Veolia 3788	Veolia 3808	Veolia 3809	Veolia 3810
Veolia 3810	Veolia 5401

The Whisper in Korea

Ook Korea heeft gekozen om mee te gaan in het Whisper project. De komende jaren wordt er voor de Koreaanse stad Seoel 2000 bussen geschikt gemaakt om met deze techniek te rijden. Het voordeel van The Wheel dat relatief gemakkelijk in bestaande bussen geplaatst kan worden, waardoor er veel geld bespaart wordt.

Koreaanse bus

HyMove project

Anders als bij the Whisper maakt de HyMove bus gebruik van waterstof. Bij de bus zijn achter op het dak waterstoftanks gemonteerd, die elk goed zijn voor 15 kilogram waterstof. Deze waterstof word in de brandstofcel die zich achter in de bus bevindt omgevormd tot elektriciteit, welke opgeslagen wordt in de batterij-pack die voor op de bus is gemonteerd. Door deze stroom wordt bij de HyMove bus the Wheel aangedreven. Het grote voordeel van deze bus ten opzichte van the Whisper is dat de HyMove geen enkele schadelijke stoffen meer uitstoot. Voor deze bus is de allereerste Connexxion bus gebruikt te weten de 8197. Ook dit project slaat direct goed aan, in de concessie eisen van de regio Arnhem staat nu al dat bij de nieuwe aanbesteding minimaal 5 bussen op waterstof moeten rijden! De bus is nu al leverbaar binnen 12 maanden, en heeft een zeer laag brandstof verbruik van circa 5 kilogram H2 (waterstof) per 100 kilometer.

Jan van Beckhoven voor de HyMove bus.

Samenwerkende partijen

Veolia Transport / Syntus Gelderland

Veolia Transport heeft 5 bussen beschikbaar gesteld aan e-Traction om deze te laten ombouwen tot Whisper. Tot nog toe zijn van deze 5 bussen de 3788, 3808 en 3810 omgebouwd tot Whipers. Dit zijn alledrie Volvo B7700 bussen, die als gewone bussen zijn aangeleverd aan Veolia. Aangezien Veolia de concessie verloor op de Veluwe rijdt tegenwoordig Syntus op de veluwe en heeft de 3788 en 3810 ook al laten omspuiten naar de Syntus huisstijl van de Veluwe. Dit zijn de enige bussen die mee zijn gegaan naar Syntus.

e-Traction

e-Traction is een Apeldoorns ingenieursbedrijf en ontwikkelaar van elektrische aandrijfsystemen voor de transportsector. Haar belangrijkste innovatie vormt de gepatenteerde wielnaafmotor TheWheel, die significant zuiniger, schoner en stiller is dan bestaande hybride aandrijfsystemen. e-Traction heeft circa 5 miljoen euro in de ontwikkeling van de technologie gestoken en draagt zelf aan de financiering bij.

Eneco Energie

Eneco legt de aansluitingen voor het opladen van de bussen aan, levert gratis Eneco Ecostroom en ondersteunt het project met communicatie en PR.

Provincie Gelderland en gemeente Apeldoorn

De provincie Gelderland en de gemeente Apeldoorn hebben, mede in het kader van de nationale klimaatdoelstellingen, als ambitie om energieneutraal te zijn. Ook willen zij de stad leefbaar en bereikbaar houden. De bijdrage die de gemeente en de provincie tot dusver aan de ontwikkeling van de eerdere prototypes van the Whisper hebben geleverd ligt in de orde van 1 miljoen euro.